Opis obrazu Osipa Braza «Portret Antona Pawłowicza Czechowa»

Osip Braz został uznany za jednego z najlepszych malarzy portretów swoich czasów. Jego twórczość charakteryzowała się barwnością i swobodnym sposobem pisania, a także połączeniem różnych stylów i trendów artystycznych. Cenioną ideą twórczą mistrza było wskrzeszenie malarskiego dziedzictwa rosyjskiego ceremonialnego portretu. Otrzymawszy europejskie wykształcenie, po powrocie do Rosji Braz spotkał się z równie ostrą, oskarżycielską krytyką — skazano go za stereotypowe i wirtuozowskie, ale «bezduszne» wykonanie; i pozytywne recenzje — w 1896 roku uzyskał dyplom Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. Co dziwne, mistrzowi przyznano tytuł artysty nie za specjalne dzieło konkursowe, ale za serię portretów. Niektóre z nich zostały później nabyte przez P. M. Tretyakova, który później zamówił portret Czechowa u Braza.

Nawiasem mówiąc, ten portret jest jedynym kompletnym portretem pisarza w jego życiu. Osip Emmanuilovich malował portret przez dwa lata, prezentując ostateczną wersję jesienią 1898 roku w Nicei. Publiczność postrzegała płótno niejednoznacznie. Warto zauważyć, że sam pisarz nie lubił tego obrazu. Anton Pawłowicz tak mówił o swoich uczuciach: «… jeśli zostanę pesymistą i piszę mroczne historie, winien jest za to mój portret…»

Trudno wyobrazić sobie Antona Pawłowicza w takim świetle, ponieważ portret został namalowany u szczytu jego sławy, a ten człowiek był zawsze pełen energii i hartu ducha. Ale ani ostatnie, ani jedno z pierwszych «próbnych» dzieł Braza, zdaniem przeciwników, nie mogło odtworzyć żywego, odważnego i niesamowitego obrazu Antona Czechowa. Tylko nieliczni, w tym życzliwy Braz, krytyk sztuki Alexander Benois, przekonywali, że młodemu malarzowi udało się obiektywnie i autentycznie uchwycić wizerunek słynnego pisarza.

Braz zagrał Antona Pawłowicza w wieku około czterdziestu lat. Cały jego wizerunek jest pełen gracji i tchnie inteligencją. Siedzi w luksusowym antycznym fotelu, jego oczy są ukryte za pince-nezem. Poza jest napięta i nerwowa, odczuwalna jest pewna sztywność. Twarz pisarza jest blada, z wyrazem bolesnego smutku, zapewne nawet wtedy, gdy Czechow domyślał się swojej choroby. Na obrazie dominują zimne, ponure tony, podkreślające surowość portretu i nieuchwytny smutek ukryty w rysach twarzy. Na obrazie nie widać nawet kropli tego chłopięcego psotu, które tkwiło w pisarzu i zostało uwiecznione na fotografiach. Sztywność, głęboka zamyślenie i letarg.

Ten portret był ostatnim obrazem Antona Czechowa. Żaden z pozostałych artystów nie próbował uosabiać wizerunku pisarza.